Hiện tượng đô thị hóa là một trong những đặc điểm quan trọng của thời đại hiện nay, được diễn ra toàn cầu với quy mô lớn và tốc độ nhanh chóng.
Đô thị hóa được coi là một khía cạnh quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội, đồng thời cũng là hậu quả của quá trình công nghiệp hóa. Những gì được hiểu bởi đô thị hóa là sự gia tăng số lượng dân cư tại các đô thị, cùng với sự thay đổi về mặt kinh tế, xã hội và văn hóa trong cộng đồng.
Vậy đô thị hóa là gì? Hãy cùng PhanrangLand tìm hiểu thêm về các mặt tích cực và tiêu cực của nó trong đời sống hiện nay qua bài viết sau đây.
I. Tìm hiểu khái niệm đô thị hóa là gì?
Đô thị hóa là quá trình mở rộng của khu đô thị, được đánh giá bằng tỷ lệ phần trăm giữa diện tích hoặc số dân của khu đô thị so với tổng diện tích hoặc số dân của một khu vực hay vùng. Ngoài ra, đô thị hóa cũng được tính bằng tỷ lệ tăng của hai yếu tố trên theo thời gian.
Tốc độ đô thị hóa là tỷ lệ phần trăm tăng của diện tích khu đô thị so với tổng diện tích của một khu vực. Mức độ đô thị hóa là tỷ lệ phần trăm số dân khu đô thị so với tổng số dân của một khu vực.
Đô thị hóa là quá trình phát triển rộng và lối sống thành thị được thể hiện qua nhiều mặt khác nhau, bao gồm chất lượng cuộc sống, dân số, mật độ dân số và nhiều yếu tố khác. Quá trình này cũng là cơ hội để chính phủ tổ chức và quy hoạch lại hoạt động của khu đô thị và dân cư.
Các khu vực có tiềm năng phát triển kinh tế và văn hóa-xã hội sẽ được quy hoạch theo hệ thống hiện đại, trong khi các khu vực chưa đủ điều kiện kinh tế và mật độ dân số thấp sẽ được điều chỉnh để tăng cơ hội phát triển trong tương lai.
Giới chuyên gia đánh giá rằng các nước phát triển như Hoa Kỳ, Úc, và châu Âu có mức độ đô thị hóa cao hơn nhiều so với các nước đang phát triển như Việt Nam. Ngoài ra, tốc độ đô thị hóa của các nước đã phát triển đã ổn định hơn nhiều so với các nước đang phát triển.
II. Quá trình đô thị hóa
Theo khái niệm của ngành địa lý, quá trình đô thị hóa xảy ra khi có sự tăng mật độ dân số, hoạt động thương mại và các hoạt động khác trong một khu vực theo thời gian. Các đặc điểm của quá trình này bao gồm:
- Tăng mật độ dân số trong khu vực: Thường thì mức độ tăng trưởng tự nhiên của dân số ở nông thôn cao hơn so với thành thị.
- Dân số từ khu vực nông thôn có xu hướng di chuyển đến khu vực thành thị.
- Lối sống thành thị trở nên phổ biến, bao gồm sự đa dạng của trang thiết bị, cơ sở vật chất hiện đại, sự xuất hiện của nhiều tòa nhà cao tầng và nhu cầu giải trí và vui chơi cao hơn.
- Sự xuất hiện của nhiều khu công nghiệp và khu công nghệ cao thu hút người lao động từ nông thôn đến thành thị làm việc.
III. Hình thức đô thị hóa
Hiện nay có 3 hình thức đô thị hóa chính như: đô thị hóa ngoại vi, đô thị hóa nông thôn và đô thị hóa tự phát. Sau đây là các đặc điểm chính của mỗi loại hình trên:
1. Đô thị hóa ngoại vi:
Khu vực ngoại vi của thành phố đang phát triển mạnh mẽ do ảnh hưởng của cơ sở hạ tầng và sự phát triển của công nghiệp. Quá trình này đã tạo ra các cụm liên đô thị và đô thị, góp phần thúc đẩy quá trình đô thị hóa nông thôn.
2. Đô thị hóa nông thôn:
Là quá trình phát triển nông thôn và xây dựng lối sống thành thị ở khu vực nông thôn bao gồm việc thay đổi hình thức nhà cửa, cách sống và phong cách sinh hoạt. Đây là một xu hướng tăng trưởng đô thị bền vững và tuân thủ theo quy luật.
3. Đô thị hóa tự phát:
Quá trình phát triển của thành phố được thúc đẩy bởi sự gia tăng dân số vượt quá mức và tỷ lệ di dân từ vùng nông thôn sang khu vực thành thị lớn, dẫn đến tình trạng thất nghiệp và giảm chất lượng cuộc sống.
IV. Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình đô thị hóa
1. Trình độ phát triển kinh tế:
Nếu trình độ phát triển kinh tế của một đất nước càng thấp, quá trình đô thị hóa sẽ diễn ra chậm hơn. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người dân. Khi chất lượng cuộc sống được nâng cao, tinh thần cởi mở cũng sẽ tăng lên theo đó.
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến trình độ phát triển kinh tế của một quốc gia, bao gồm các yếu tố như:
+ Định hướng và chính sách phát triển của Nhà nước.
+ Khả năng thu hút vốn đầu tư.
+ Khả năng thích nghi và áp dụng công nghệ và kỹ thuật mới.
+ Chất lượng cuộc sống vật chất và tinh thần của người dân.
+ Khả năng nâng cao chất lượng nguồn lao động.
2. Văn hóa dân tộc:
Mỗi dân tộc đều có nền văn hóa riêng biệt, thể hiện những nét đặc trưng riêng của dân tộc đó. Nền văn hóa này có ảnh hưởng sâu sắc đến mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội, bao gồm chính trị, xã hội và kinh tế.
Hơn nữa, văn hóa dân tộc còn có vai trò quan trọng trong việc tạo hình thái đô thị của một khu vực. Các hình thức ảnh hưởng của văn hóa dân tộc đến quá trình đô thị hóa bao gồm:
- Định hướng cho sự phát triển văn hóa đô thị với bản sắc đặc trưng của dân tộc.
- Tăng cường các hoạt động giải trí, vui chơi để thu hút khách du lịch.
- Bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa, góp phần xây dựng nền văn hóa dân tộc với lịch sử lâu đời.
- Sự đa dạng về văn hóa giữa các vùng miền cũng tạo nên một quần thể đô thị đa dạng với nhiều màu sắc độc đáo.
3. Điều kiện tự nhiên:
Tự nhiên đóng vai trò quan trọng và quyết định đến quá trình đô thị hóa. Các yếu tố tự nhiên có sức hút lớn đối với dân cư, dẫn đến quá trình đô thị hóa sớm hơn và với quy mô lớn hơn.
Các yếu tố tự nhiên bao gồm thời tiết, khí hậu, nguồn tài nguyên thiên nhiên và khoáng sản, hệ thống giao thông, sông ngòi, đất đai và hệ thống sinh thái.
4. Điều kiện xã hội:
Việc thể hiện điều kiện xã hội phụ thuộc vào sự chuyển biến, thay đổi của nền kinh tế, khả năng đáp ứng nhu cầu sống của con người. Trong đó, lực lượng sản xuất ngày càng được nâng cao, cải thiện, góp phần đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Các yếu tố về điều kiện xã hội ảnh hưởng đến quá trình đô thị hóa bao gồm trình độ lao động, khả năng nhận thức của người dân, tiềm năng phát triển kinh tế và cơ hội việc làm, hiệu quả lưu thông hàng hóa ở trong và ngoài nước, chất lượng sống của người dân và chính sách phát triển công nghiệp của nhà nước.
V. Tác động tích cực của đô thị hóa
Trong mặt tích cực, quá trình đô thị hóa đã đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, thay đổi cơ cấu lao động và cơ cấu kinh tế, và làm thay đổi sự phân bố dân cư. Thành phố không chỉ là nơi tiêu thụ sản phẩm hàng hóa mà còn là nơi cung cấp việc làm và thu nhập cho người lao động.
Ngoài ra, thành phố còn là nơi tập trung lực lượng lao động chất lượng cao, có tay nghề và chuyên môn giỏi, và có hạ tầng hiện đại.
VI. Tác động tiêu cực của đô thị hóa
Ngoài những ảnh hưởng tích cực, quá trình đô thị hóa cũng gây ra một số hệ lụy tiêu cực như sau:
Đô thị hóa diễn ra tự phát, không có kế hoạch, dẫn đến một số đô thị thiếu hạ tầng kỹ thuật và xã hội, cảnh quan đô thị suy thoái, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Nguyên nhân của vấn đề này chính là do hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý xây dựng đô thị hiện đang thiếu tính đồng bộ, khi nhiều lĩnh vực được đầu tư chồng chéo trong khi nhiều lĩnh vực khác lại bị bỏ trống.
Quá trình đô thị hóa tại Việt Nam hiện đang mất cân bằng giữa môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo, cũng như giữa các khu vực kinh tế và dân cư. Vì vậy, việc tiến hành quá trình đô thị hóa cần phải được đồng bộ và triển khai đồng đều ở cả những khu vực bị ảnh hưởng và những khu vực đang được đô thị hóa.
Ngoài ra, quá trình đô thị hóa còn gây ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất ở vùng nông thôn khi người lao động chuyển đến thành thị. Đồng thời, các thành phố cũng phải đối mặt với áp lực quá tải cho cơ sở hạ tầng, vấn đề an ninh xã hội không được đảm bảo, ô nhiễm môi trường, thiếu việc làm, tệ nạn xã hội, ùn tắc giao thông…
Trên đây là định nghĩa thế nào là đô thị hóa cùng với các tác động của nó đối với cuộc sống con người hiện nay có những tác động tích cực và tiêu cực thế nào để bạn có thể hiểu rõ hơn. Tuy nhiên bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là các ý kiến chính thức từ các chuyên gia và các hình ảnh đính kèm đều mang tính chất minh họa cho bài viết.
Bạn có thể tham khảo thêm nhiều bài viết thú vị tại phanrangLand.com về lĩnh vực bất động sản tại Phan Rang – Ninh Thuận nhé.
